Studnia chłonna to jedno z najpopularniejszych rozwiązań odprowadzania wody deszczowej i roztopowej na prywatnych posesjach. Właściwe wykonanie takiej instalacji wymaga znajomości odpowiednich przepisów i parametrów technicznych, szczególnie w przypadku trudnych warunków gruntowych. W artykule przedstawimy, jak prawidłowo zaprojektować i wykonać studnię chłonną, uwzględniając różne typy gruntów, w tym glinę i inne grunty nieprzepuszczalne.
Czym jest studnia chłonna i jak działa?
Studnia chłonna (zwana również dołem chłonnym) to podziemna konstrukcja służąca do odprowadzania wody opadowej bezpośrednio do gruntu. Jej głównym zadaniem jest gromadzenie wody deszczowej i stopniowe odprowadzanie jej do otaczającego gruntu poprzez infiltrację.
Studnia chłonna działa na zasadzie infiltracji – woda deszczowa jest gromadzona w zbiorniku, a następnie powoli wsiąka w grunt przez ściany i dno studni.
W idealnych warunkach studnia chłonna powinna być zlokalizowana na gruncie przepuszczalnym (piaszczystym lub żwirowym), co zapewnia szybkie wchłanianie wody. Jednak w praktyce często musimy radzić sobie z mniej korzystnymi warunkami, takimi jak glina czy inne grunty słabo przepuszczalne, które wymagają specjalnych rozwiązań konstrukcyjnych.
Podstawowe rodzaje studni chłonnych
Na rynku dostępnych jest kilka typów studni chłonnych, różniących się konstrukcją i materiałami:
Studnia chłonna z kręgów betonowych
To klasyczne rozwiązanie, w którym wykorzystuje się betonowe kręgi o średnicy najczęściej od 80 do 150 cm. Kręgi układane są jeden na drugim, tworząc cylindryczny zbiornik. Dno studni wypełnia się warstwą filtracyjną (żwir, tłuczeń), a ściany boczne posiadają otwory umożliwiające infiltrację wody do gruntu. To rozwiązanie jest trwałe i sprawdza się w większości warunków gruntowych.
Studnia chłonna z rury karbowanej
Nowocześniejsze rozwiązanie wykorzystujące specjalne perforowane rury z tworzywa sztucznego (najczęściej PVC lub PE). Rury te mają karbowaną strukturę zwiększającą ich wytrzymałość i są otoczone geowłókniną oraz obsypką żwirową. Takie studnie są lżejsze i znacznie łatwiejsze w montażu niż konstrukcje betonowe, a ich instalacja nie wymaga ciężkiego sprzętu.
Studnia chłonna skrzynkowa
System składający się z modułowych skrzynek rozsączających, które łączy się w większe struktury. Skrzynki otacza się geowłókniną i obsypuje żwirem. To rozwiązanie oferuje dużą pojemność retencyjną przy stosunkowo niewielkiej głębokości wykopów, co jest szczególnie przydatne przy wysokim poziomie wód gruntowych lub na działkach o ograniczonej powierzchni.
Schemat budowy typowej studni chłonnej
Prawidłowo wykonana studnia chłonna składa się z następujących elementów (od góry):
- Pokrywa lub właz – zabezpieczenie górnej części studni, chroniące przed przypadkowym wpadnięciem i zanieczyszczeniami
- Komora osadowa – przestrzeń, gdzie gromadzą się zanieczyszczenia stałe niesione przez wodę
- Korpus studni – główny element konstrukcyjny (kręgi betonowe, rura karbowana)
- Warstwa filtracyjna boczna – obsypka żwirowa wokół studni, zwiększająca powierzchnię infiltracji
- Warstwa filtracyjna denna – żwir, tłuczeń na dnie studni, umożliwiający wsiąkanie wody
- Geowłóknina – materiał separujący grunt od warstwy filtracyjnej, zapobiegający zamulaniu
Woda deszczowa wpływa do studni poprzez rurę dopływową, a następnie przez ściany boczne i dno infiltruje do gruntu. Komora osadowa skutecznie zatrzymuje zanieczyszczenia stałe, zapobiegając kolmatacji (zatykaniu się) warstw filtracyjnych i przedłużając żywotność całego systemu.
Głębokość studni chłonnej i kluczowe parametry
Określenie optymalnej głębokości studni chłonnej zależy od kilku istotnych czynników:
Minimalna głębokość studni chłonnej powinna wynosić około 2 metrów, a maksymalna nie powinna przekraczać 5 metrów ze względów technicznych i bezpieczeństwa.
Kluczowe parametry wpływające na głębokość studni to:
- Poziom wód gruntowych – dno studni powinno znajdować się minimum 1,5 metra powyżej najwyższego poziomu wód gruntowych, aby zapewnić skuteczną infiltrację
- Rodzaj gruntu – w gruntach przepuszczalnych studnia może być płytsza, w nieprzepuszczalnych konieczna jest większa głębokość
- Powierzchnia dachu i terenu odwadnianego – większa powierzchnia wymaga większej pojemności studni, aby pomieścić wodę z intensywnych opadów
- Intensywność opadów w danym regionie – obszary o wysokich opadach wymagają wydajniejszych systemów
Średnica studni również ma kluczowe znaczenie – typowe wartości to 80-150 cm dla studni z kręgów betonowych i 30-60 cm dla studni z rur karbowanych. Im większa średnica, tym większa pojemność retencyjna i powierzchnia infiltracji, co przekłada się na wyższą wydajność całego systemu.
Studnia chłonna na glinie i gruncie nieprzepuszczalnym
Wykonanie studni chłonnej na glinie lub innym gruncie nieprzepuszczalnym stanowi wyzwanie techniczne, ale jest możliwe przy zastosowaniu odpowiednich rozwiązań adaptacyjnych:
Metody zwiększające efektywność na gruntach nieprzepuszczalnych
- Zwiększenie głębokości i średnicy – większa studnia zapewni większą pojemność retencyjną, dając więcej czasu na powolną infiltrację
- Zastosowanie dodatkowej warstwy drenażowej – wykonanie wokół studni rozległej obsypki ze żwiru o grubości minimum 50 cm znacznie zwiększy powierzchnię wchłaniania
- System drenażu rozprowadzającego – połączenie studni z systemem rur drenarskich rozprowadzających wodę na większym obszarze, co odciąży główny zbiornik
- Wymiana gruntu – w skrajnych przypadkach konieczna może być wymiana gruntu wokół studni na przepuszczalny (piasek, żwir) w promieniu minimum 1 metra
- Studnia odwadniająca z przepompownią – w ostateczności można zastosować system z pompą odprowadzającą wodę do oddalonych miejsc o lepszej przepuszczalności
W przypadku gliny szczególnie istotne jest wykonanie odpowiednio głębokiej studni, która może sięgać warstw bardziej przepuszczalnych znajdujących się pod warstwą gliny. Warto również rozważyć system hybrydowy, łączący studnię chłonną z dodatkowym zbiornikiem retencyjnym, który będzie gromadził nadmiar wody podczas intensywnych opadów.
Przepisy i wymagania formalne
Budowa studni chłonnej podlega określonym regulacjom prawnym, których przestrzeganie jest niezbędne:
Odległości minimalne
- Od granicy działki: minimum 3 metry (chyba że przepisy lokalne stanowią inaczej)
- Od budynku: minimum 3-5 metrów od fundamentów, aby zapobiec ich podmakaniu
- Od studni pitnej: minimum 30 metrów, co zapobiega potencjalnemu zanieczyszczeniu wody pitnej
- Od drzew: minimum 3 metry (aby korzenie nie uszkodziły konstrukcji studni z czasem)
Formalności prawne
Budowa studni chłonnej na deszczówkę o głębokości do 3 metrów zwykle nie wymaga pozwolenia na budowę, ale może wymagać zgłoszenia. Warto skonsultować się z lokalnym wydziałem architektury i budownictwa, gdyż przepisy mogą się różnić w zależności od gminy i specyfiki terenu.
W przypadku odprowadzania większych ilości wody (np. z dużych powierzchni utwardzonych) lub wody z innych źródeł niż deszczowa, mogą być wymagane dodatkowe pozwolenia wodnoprawne, które należy uzyskać przed rozpoczęciem prac.
Przed budową studni chłonnej warto wykonać badanie przepuszczalności gruntu, które pomoże określić, czy ten typ odwodnienia będzie skuteczny na danej działce.
Prawidłowo zaprojektowana i wykonana studnia chłonna to skuteczne i ekologiczne rozwiązanie problemu odprowadzania wody deszczowej. Nawet na trudnych gruntach, przy zastosowaniu odpowiednich modyfikacji, może ona spełniać swoją funkcję przez wiele lat, chroniąc posesję przed zalewaniem i przyczyniając się do racjonalnego gospodarowania wodą opadową. Dodatkowo, infiltracja wody deszczowej do gruntu wspomaga odnawianie zasobów wód podziemnych, co ma pozytywny wpływ na lokalny ekosystem.